Odwrócona hipoteka to potoczna nazwa produktu, który prawdopodobnie jeszcze w tym roku znajdzie swoje miejsce w ofertach wiodących banków i instytucji uprawnionych do jej udzielania. Na rynku funkcjonuje co najmniej kilka innych produktów, dla których istotnym elementem zabezpieczenia jest nieruchomość. Choćby pożyczka hipoteczna. Między hipoteką odwróconą a pożyczką hipoteczną można znaleźć wiele cech wspólnych, ale równie wiele różnic. I to znaczących.
Na czym polega odwrócony kredyt hipoteczny, a na czym pożyczka hipoteczna?
Hipoteka odwrócona ma na celu poprawę sytuacji życiowej osób starszych, z niskimi świadczeniami, posiadających prawo własności do nieruchomości. W zatwierdzonej przez Parlament ustawie z dnia 12 września 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym szczegółowo określono zasady przyznawania takich kredytów, warunki zabezpieczenia, spłaty zobowiązania i odstąpienia od umowy. W skrócie ma to polegać na tym, że właściciel nieruchomości podpisując z bankiem, czy instytucją finansową umowę, w zamian za określoną kwotę pieniężną (płatną w ratach bądź jednorazowo, w złotówkach lub walucie obcej) zrzeka się prawa własności na rzecz banku po śmierci. Takie rozwiązanie ma pozwolić seniorom (ale nie tylko, bo ustawodawca nie określił granic wiekowych beneficjentów) na godne życie, spełnienie marzeń. Kwota kredytu jest nieopodatkowana, może być przeznaczona na dowolny cel. Banki nie badają zdolności kredytowej potencjalnych kredytobiorców, a kwota ustalana jest w oparciu o wycenę nieruchomości, wiek i płeć klienta. Istotne jest to, że kredytobiorca pozostaje właścicielem nieruchomości do śmierci, a bank przejmuje mieszkanie czy dom dopiero w chwili, gdy spadkobiercy nie wyrażą chęci spłaty zobowiązania (w ciągu 12 miesięcy od daty zgonu).
W przypadku pożyczki hipotecznej sprawa ma się nieco inaczej.
Zabezpieczeniem takiego zobowiązania jest, podobnie jak w hipotece odwróconej, nieruchomość, będąca własnością kredytobiorcy. Takie zobowiązania są zazwyczaj nisko oprocentowane i rozłożone w czasie (podobnie jak kredyt hipoteczny, nawet na 35 lat), ale to my oddajemy kwotę do banku, a nie bank do nas. Pożyczka hipoteczna może być udzielona każdej osobie fizycznej, która spełni warunki określone przez bank – w szczególności wieku, zdolności kredytowej, zatrudnienia, (zupełnie nie branych pod uwagę w przypadku hipoteki odwróconej), ale także musi być właścicielem lub współwłaścicielem, najchętniej nieruchomości mieszkalnej (o wiele trudniej wygląda sprawa przyznania pożyczki w odniesieniu do gruntów, czy działek usługowych itd.). Pożyczka także może być przeznaczona na dowolny cel.
Zabezpieczenie w postaci wpisu hipoteki w Księdze Wieczystej nie oznacza, w obu przypadkach, że właściciel nie ma prawa, lub posiada ograniczone prawo do nieruchomości. W przypadku pożyczki hipotecznej prawo takie traci się wówczas, gdy zobowiązania nie były by spłacane, a bank wszcząłby postępowanie windykacyjne. Ostatecznie, po wykorzystaniu wszelkich możliwości odzyskania przeterminowanych należności, bank wydaje decyzje o przejęciu nieruchomości.
Jak widać nowy produkt, którego zabezpieczeniem ma być ustanowienie hipoteki, jest zdecydowanie prostszy do uzyskania. Warunki wyliczenia kwoty będą pewnie podobne do tych, które obowiązują w bankach przy pożyczkach hipotecznych, aczkolwiek uwarunkowany zapisami ustawy. Jest bezpieczny i jego celem jest wsparcie tych, których dochody nie pozwalają na zaciąganie innych zobowiązań kredytowych, bądź też może stanowić „lekarstwo” na problemy finansowe, w tym spłatę innych zobowiązań. Propozycja kierowana jest do osób starszych, lecz może z niej skorzystać każdy, kto posiada na własność nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, użytkowania wieczystego (w tym i gruntów).
